سلاح کشتار جمعی

سلاح بیولوژیک

 

      

مقدمه

با وجود اینکه بشر در سایه پیشرفت دانش ، فناوری و تمدن ، قدمهای بسیار مؤثری در حل مشکلات بهداشستی درمانیو بالا بردن استانداردهای زندگی برداشته است. اما همزمان در جهت دیگر نیز از این پیشرفتها بهره برداری کرده است. شکل گیری جنگهای شیمیایی ، بیولوژیک و هسته ای و یا به عبارتی کاربرد تسلیمات کشتار _ جمعی (weapons to mass Destroy tour) یکی از این پدیده هاست. در واقع سلاحهای کشتار جمعی به مجموعه سلاحهای ش _ م _ ه گفته می شود که برای از بین بردن افراد نظامی و غیر نظامی. وسایل و تجهیزات دفاعی نیروهای نظامی جانوران و گیاهی و یا اقتصاد یک کشور به کار رود

امروز بنا به اهمیت تسحیلات کشتار جمعی ، در بیشتر ارتش های جهان رسته ای تحت عنوان N . B . C  (Nadir , Biological Chemical) تشکیل شده که هدف از آن ترتیب و آموزش نیروی متخصص در زمینهای گوناگون مقابله با تسلیحات کشتار جمعی است. البته 1 بر این ، سایر رشته ها و یگانهای نظامی در نیروهای سهگانه زمینی ، دریایی ، هوایی دور های پدافند ش . م . ه را طی می کنند که آموزش این افراد به وسیله متخصصان پرافند ش . م . ه صورت می گیرد. در همین راستا نیز واحدهای ویژه ای در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی تشکیل یافته که جا دارد از دانشکده پرافند ش .م . ه نیروی زمینی ارتش نام برده شود. در این یگان تخصصی دوره های گوناگون تخصصی در رده های مختلف پایدرو وظیفه برای آموزش ، باز آموزی و آشنایی با ادوات و تجهیزات ، اطلاعات و روشهای نوین پرافند ش . م . ه برگزار می شود. البته دامنه آموزش مقابله با تهدیدات تسلیحات کشتار جمعی از این هم فراتر رفته و در کشورهای پیشرفته آموزشهای لازم برای آمار مردم در نظر گرفته می شود. به عنوان نمونه بر اساس مدارک موجود امروزه حدس می زنند که انگلستان طی جنگ جهانی دوم با توجه به احتمال کاربرد سلاحهای شیمیایی از جانب آلمانی ها توانسته بود ملت خود را 100 درصد با ماسک محافط مجهز کند این در حالی بود که در آلمان نازی با وجود اجرای «برنامه های ماسک ضد گاز برای ملت» فقط امکان تجهیز 3050 درصد از مردم عادی به ماسک محافظ در مناطق درگیری مزاهم شده بود. در حال حاضر رژیم صهیونیستی با پیش بینی تهدیدات احتمالی ، برای همه مردم خود ، حتی کودکان خردسال هم ماسکهای انفرادی و اقلام لازم رفع آلودگی تدارک دیده است. همین انواع پناهگاههای حفاظتی در برابر حملات احتمالی با سلاحهای شیمیایی و میکروبی تدارک دیده است و هر روز هم در حال توسعه است. افزون بر موارد یاد شده ، گفتنی است طی دوران جنگ سرد و مسابقه تسلیحاتی دو ابرقدرت خاور با ؟ انواع فیلمها و برنامه های نمایشی و آموزشی درباره احتمال وقوع جنگ هسته ای و چگونگی مقابله با آن تدارک دیده و در اختیار مردم قرار داده شد به هر حال ، کاربرد نادرست و سوء استفاده از عوامل زیشت شناختی میکروبی یا فرآورده های سمی آنها (توکسینها) به کارگیری مولکولهای سمی ، شیمیایی و نیز استفاده نابجا از عناصر پرتو زا و انرژی نهفته در آنها ، دولتها و ملتها را دچاربحران کرده است. اما راه مقابله چیست و چه اقداماتی برای جلوگیری از بروز فاجعه لازم است؟ پاسخ این پرسش در آموزش پیشرو و پژوهش پویا نهفته است. بنابراین ، نخستین قدم برای آمادگی و مقابله با چنین تسلیحاتی آگاهی از تهدیدها و شناخت شیوه های تهدید گران است تا تشویش جای خود را به تدبیر دهد. آنچه در برخورد با جنگ افزارهای کشتار جمعی جائز اهمیت است. اینکه دلگرم شان به قردادها و قطعنامه های صادر شده از جانب مجامع گوناگون جهانی از جمله سازمان ملل متحد همانند سرابی است که قادر نیست بشریت را از چنین تسلیجاتی بارها و بارها ثابت شده و نمونه بارز آن عدم قاطعیت آن سازمان در برخورد با به کار گیری سلاحهای شیمیایی در جنگ عراق علیه ایران بود. در واقع زیر پا گذاردن پروتکل 1925 ژنو از جانب عراق ها بیم کاربرد احتمالی این جنگ افزارها را در سایر بحرانهای منطقه ای و جهانی افزایش داد. گرچه حرکت های مثبت زیادی جهت افزایش کارایی و قاطعیت سازمان به انجام رسید. با این حال تا رسیدن به آرمان های مورد نظر راه درازی در پیش است به نظر می رسد توسل به چنین ابزارهای کاغذی حافظ ملل دنیا نمی باشد.

تاریخچه کاربرد تسلیحات بیولوژیک

سابقه کاربرد عوامل سعی بیولوژیک با هدف قتل انفرادی (ترور) به هزاران سال می رسد مورخ پوستان آمریکا با مسابقه قعون 5000 ساله ، همواره در جنگ تیرهای خود را به سم گیاه «اقونیطون» آغشته می کردند. گرچه سابقه کاربرد عوامل بیولوژیک در جنگها به 300 تا 600 سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد. با این حال قدیمی ترین کاربرد گسترده عوامل بیماری زا در جنگ علیه دشمن ، روش مغولها در شکستن محاصره شهر کافکا در شبهه جزیره کریمه (با نام فعلی Fcodossija) صورت گرفته است. طی این واقعه به سال 1347 میلادی ، مهاجمان به منظور درهم شکستن مقاومت شدید مردم شهر ، اجساد مرده های مبتلا به طاعون و وبا را به درون شهر پرتاب کردند. بدین ترتیب در مدت کوتاهی طاعون و وبا در شهر شیوع پیدا کرد و مقاومت درهم شکست. از سالها قبل مشخص شده بود که این عوامل حتی به مقادیر بسیار کم (میکروگرم) دارای خاصیت کشندگی و یا ناتوان کننده می باشند. به عبارت دیگر اگر چه افکار و اعمال بیوتروریستی همیشه در طول تاریخ وجود داشته است. اما در سالهای اخیر آنها را جز و معضلات نوپدید بهداشت عمومی به حساب می آورند.

«قدرت مهار نشده یک اتم ، قدرت فکر کردن را از ما سلب کرده است وما خود را به یک پایان فاجعه آمیز سوق می دهیم»

(آلبرت انیشتین 1946)

بمب اتمی و انفجارات هسته ای

بمب اتمی یا هسته ای نوعی بمب است که انفجار آن در ؟ شکافت یا همجوشی ترکیبات هسته ای فراهم میاید مواد لازم برای ساخت یک بمب اتمی عبارتند از:

1) یک ماده قابل شکافت یا همجوشی / 2) چاشنی / 3) مکانیسمی برای وارد کردن قسمت بیشتر سوخت در چرخه همجوشی یا شکافت پیش از وقوع انفجار.

در بمب شکافتی عنصری ماننده _U ²³⁵  برای ایجاد انفجار به کار می رود. در واقع چنانچه یک نوترون وارد هسته _U ²³⁵ شود جذب هسته شده و آن را ناپایدار می کند و آنگاه هسته ناپایدار با تولید 2 یا 3 نوترون به 2 هسته سبکت Kr) و (Barشکافته می شود که این دو اتم سبکتر نیز با تابش پرتو گاما به حالت پایدار می رسند. فرایند یاد شده دارای سه ویژگی است ؛ 1) احتمال جذب نوترون آزاد به وسیله ²³⁵ _U  بسیار زیاد است بنابراین در بمبی که خوب کار کند نوترون های آزاد شده در یک شکافت هر یک باعث شکافت های بعدی می شوند و واکنش به طور تصاعدی پیش می رود. 2) فرآیند جذب نوترون و تجذیه هسته بسیار سریع بوده و تنها چند پیکر ثانیه (1012 _s) طول می کشد. 3) با شکافت هر هسته مقادیر بزرگی انرژی به شکل گرما و تابش گاما آزاد می شود از نظر فیزیکی این انرژی ناشی از این واقعیت است که محصولات شکافت و نوترونها در مجموع جرمی کمتر از هسته _U ²³⁵ اولیه دارند و این جرم طبق رابطه معروف انیشتین به انرژی تبدیل می شود (E=mc²) در بمب اتمی شکافتی برای جلوگیری از انفجار زودهنگام و خودبخودی معمولا سوخت اتمی صورت تکه های جداگانه که جدا هریک از زیر جرم بحرانی است نگهداری میشود. به هر حال لازمه انفجار ، رسیدن به جرم بحرانی است در واقع در زمان انفجار تکه های مجزا باید به شکلی به هم متصل شده و تشکیل جرم بحرانی بدهند تا در مرحله بعد نوترون های آزاد به وسیله مولد نوترون به درون آن تزریق شود. این مولد معمولا گلوله کوچکی از پولونیوم و برلیم است که در مرکز سوخت قرار می گیرد و به وسیله لایه ای فتری از آن جدا می شود. زمان انفجار این لایه شکسته شده و همزمان پولونیوم شروع به تابش آلفا می کند. ذرات آلفا در برخورد با اتم های برلیم ، نوترون های آزاد تولید می کنند و به این ترتیب واکنش آغاز می شود دو روش عمده برای ایجاد جرم بحرانی در بمب اتمی وجود دارد ؛ 1) تشکیل تفنگی   2) انفجار داخلی

آثار یک انفجار هسته ای

انفجارات هسته ای با آزاد شدن آنی ، سریع و کوتاه مدت پرتوهای هسته ای ، توسعه سریع یک گوی آتشین که تابش گرمایشی (به صورت گرما و نور) شدید منتشر می نماید و نیز ایجاد یک ضربان فشاری بسیار پر قدرت که از نقطه انفجار به بیرون حرکت می کند. مشخص می گردد به ضربان فوق موج انفجار می گویند. واکنش متقابل پرتوهای هسته ای با جو ، چهارمین محصول انفجار یعنی ضربان الکتروفنیتیک (EMP) را ایجاد می کند EMP ، یک ضربان از نوع انرژی الکتروفنیتیکی است که بر روی انسان اثر ندارد ولی می تواند به تجهیزات الکتریکی و ارتباطی آسیب وارد نماید. یک گوی آتشین ستونی از دود یا گرد و غبار دارد که به آن پایه می گویند چنانچه که سلاح اتمی معادل 20 کیلوتن I.N.I در هوا منفجر شود مراحل انفجار به شرح زیر است.

1) در لحظه انفجار که بمب به جرم بحرانی می رسد ، با آغاز واکنش های زنجیره ای ، درجه حرارت به چندین میلیون درجه می رسد. پس از آن برق (نور) خیره کننده ای ظاهر می شود ، که از فاصله 100 کیلومتر قابل رویت است و همواره آن نوترون و اشعه گاما صادر می گردد.

2) پس از چند میلیونم ثانیه گوی آتشین تشکیل می شود که شدیدتر از خورشید است ، فشار هوای اطراف آن به 500 هزار اتمسفر می رسد. در این حالت تشعشع حرارتی نیز بسیار شدید است.

3) پس از چند صدم ثانیه قطر گوی آتشین به 200 متر و درجه حرارت به     c⁰500 می رسد.

4) پس از 20 تا 30 ثانیه گوی آتشین 300 متر قطر پیدا می کند و امواج ضربه ای انفجار تشکیل می شود.

5) پس از 5 تا 6 دقیقه بعد از بالا رفتن و سرد شدن ، گوی شکل ابر قارچی به خود می گیرد که قطر آن حدود 2 تا 3 کیلومتر و قطر ستون یا پایه آن به 500 _ 300 متر و ارتفاع آن به 12 کیلومتر می رسد.

6) سر انجام با دو جریانمای ناشی از انفجار ابر را پراکنده می کند ، که پخش شده و در هوا نفوذ می کند.

در نهایت ، اثرات یک بمب را می توان به دو دسته اثرات آنی و تأخیری تقسیم بندی کرد. اثرات آنی از نقطه نظر و دیدگاه نظامی به اثراتی گفته می شود که در عرض یک دقیقه پس از وقوع انفجار روی می دهد. اثرات تأخیری نیز همچنان که از نامش پیداست به خطرات تشعشع ثانویه اطلاق می شود ، مانند ریزش مواد و فعالیت القاء شده توسط نوترون.

اثرات تأخیری تنها زمانی اهمیت و ارزش نظامی دارند که از یک انفجار زمینی ناشی شده زیرا ریزش های که از انفجار هوایی در ارتفاع زیاد صورت می گیرد در سرتاسر جهان فرو ریخته و بلافاصله در ناحیه درگیری نمی ریزند